جامع العلوم ستینی کتابی متفاوت و ارزشمند است از دانشمند بزرگ قرن هفتم امام فخر رازی، در این کتاب فخر رازی علوم رایج زمان خویش را که بالغ بر شصت علم است به صورتی مختصر و مفید و متبحرانه شرح کرده است. اخیرا سایت مسوده چاپ سنگی و قدیمی و بسیار نایاب این کتاب را برای دانلود ارائه کرده است. معرفی این کتاب را در ادامه مطلب بخوانید و برای دانلود ان به اینجا بروید.
این اثر مهمترین تألیف فارسی امام فخر رازی است، کتابی در شناسایی دانشهای شناخته شده آن روزگار است که در آن وی به شیوه ای موجز و ساده و منظم، معارف زمان خود را برای ایرانیانی که به زبان عربی تسلط یا آشنایی نداشته اند، برشمرده و تعریف کرده است. این کتاب یکی از دانشنامه های نخستین زبان فارسی است که در آن شصت دانش رایج زمان مؤلف به زبان علمی و ضمنا در نهایت کوتاهی تعریف و توضیح شده است. اگر موضوع بعضی از ابواب کتاب امروز جنبه کاربردی نداشته باشد ولی از لحاظ تبیین معارف قدیم و دستیابی کنونی ما به مفاهیم و مصادیق آن علوم و آن مباحث سودمند است. از این کتاب که موسوم به جامع العلوم یا ستینی یا حدائق الانوار فی حقایق الاسرار و در تحریرهای گوناگون چهل یا شصت باب است، دستنویسهای بسیاری در کتابخانه های ایران و کشورهای دیگر بر جای مانده و همین امر نشانه استقبال عموم مردم از این کتاب در طی ادوار گذشته است.
جامع العلوم تنها یکبار به سال 1323 هـ.ق در بمبئی به چاپ سنگی رسیده و سپس در تهران به سال 1345 هـ.ش از روی همین چاپ به صورت افست تجدید طبع شده است. امام فخر رازی در تدوین جامع العلوم روش تازه ای در پیش گرفت او بر خلاف دایرة المعارف های متداول، دانشهای تازه ای وارد کتاب خود کرد و ابواب 60 گانه کتابش را در دو مقوله جدا جای داد: نخست علوم نقلی {=علوم دینی} که شامل دانشهای دینی و مذهبی بود و دیگر علوم عقلی و فلسفی که جنبه غیر مذهبی داشت. در بخش نخست ابوابی چون فقه، خلاف، تفسیر، وصایا، قرائت قرآن، نحو، عروض، تاریخ و امثال آن جای دارد و در بخش دوم عناوین مربوط به علوم عقلی همچون: تشریح، نورشناسی، طب، بیطره، بزاه، ریاضیات، هندسه و امثال آن جای گفته اند.
در باب تعداد علوم معرفی شده در جامع العلوم اطلاع دقیقی در دست نیست در برخی منابع از چهل علم و در بیشتر مآخذ از 60 علم سخن رفته است. فخر رازی جامع العلوم را در دوره اول زندگی علمی خود یعنی بین سالهای 574 و 575 هنگام اقامت خود در خوارزم به زبان فارسی تألیف کرده و به سلطان علاءالدین تکش خوارزمشاه تقدیم داشته است. منابع فخر رازی در تدوین این کتاب به جز آثار مشهور و رایج به ویژه تالیفات ابن سینا، برخی منابع مهجور و غریب است. از این رو کتاب او در بسیاری موارد از ارزش و اعتبار و تازگی برخوردار است.
معرفی اجمالی نویسنده
امام فخرالدین ابو عبدالله محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهرری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراءالنهر سفر کرد.
ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراءالنهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود.
امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد - ضیاءالدین – شمس الدین. امام فخر در سالهای پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.
ساختاربندی کتاب:
*جامع العلوم در 60 باب است، هر باب مختص معرفی یک دانش و از نه اصل یا مسئله تشکیل یافته است. سه مسئله نخست هر باب اصول ظاهره، سه اصل دوم اصول مشکله و توضیح در باب مشکلات و غوامض آن و سه اصل یا مسئله سوم در باب امتحانات مربوط به آن رشته است.
*مقدمه کتاب و شرح ابواب
1. باب اول: علم الکلام 2.باب دوم: اصول الفقه 3.باب سوم: علم الجدل
4.باب چهارم: علم الخلاف 5.باب پنجم: علم المذهب 6.باب ششم: علم الفرایض
7.باب هفتم: علم الوصایا 8.باب هشتم: علم التفسیر 9.باب نهم: علم دلایل الاعجاز
10.باب دهم: علم القراءة 11.باب یازدهم: علم الاحادیث
12.باب دوازدهم: علم اسامی رجال 13.باب سیزدهم: علم التواریخ
14.باب چهاردهم: علم المغازی 15.باب پانزدهم: علم النحو
16.باب شانزدهم: علم الصرف 17.باب هفدهم: علم الاشتقاق
18.باب هجدهم: علم الامثال 19.باب نوزدهم: علم العروض
20.باب بیستم: علم القوافی 21.باب بیست و یکم: علم بدایع الشعر و النثر
22.باب بیست و دوم: علم البیان 23.باب بیست و سوم: علم المنطق
24.باب بیست و چهارم: علم الطبیعیات 25.باب بیست و پنجم: علم التعبیر
26.باب بیست و ششم: علم الفراسة 27.باب بیست و هفتم: علم الطب
28.باب بیست و هشتم: علم التشریح 29.باب بیست و نهم: علم الصیدنة
30.باب سی ام: علم الخواص 31.باب سی ویکم: علم الاکسیر و هو علم الکیمیا
32.باب سی و دوم: علم الجواهر 33.باب سی و سوم: علم الطلسمات
34.باب سی و چهارم: علم الفلاحه 35.باب سی و پنجم: علم قلع الآثار
36.باب سی و ششم: علم البیطرة 37.باب سی و هفتم: علم البزاة
38.باب سی وهشتم: علم الهندسه 39.باب سی و نهم: علم المساحة
40.باب چهلم: علم جر الاثقال 41.باب چهل و یکم: علم آلات الحروب
42.باب چهل و دوم: علم حساب الهند 43.باب چهل و سوم: علم الحساب الهوایی
44.باب چهل و چهارم: علم الجبر و المقابله 45.باب چهل و پنجم: علم الارثماطیقی
46.باب چهل و ششم: علم اعداد الوفق 47.باب چهل و هفتم: علم المناظر
48.باب چهل و هشتم: علم الموسیقی 49.باب چهل و نهم: علم الهیئة
50.باب پنجا هم: علم الاحکام 51.باب پنجاه و یکم: علم الرمل
52.باب پنجاه و دوم: علم العزایم 53.باب پنجاه و سوم: علم الهیات
54.باب پنجاه و چهارم: علم المقالات اهل العالم 55.باب پنجاه و پنجم: علم الاخلاق
56.باب پنجاه و ششم: علم السیاسات 57.باب پنجاه و هفتم: علم تدبیر المنزل
58.باب پنجاه و هشتم: علم الآخرة 59.باب پنجاه و نهم: علم الدعوات
60.باب شصتم: علم آداب الملوک
*خاتمه در علم شطرنج و انواع بازی شامل 15 صورت
رساله نی نامه مولانا عبدالرحمن جامی رساله ای است در شرح 18 بیت آغازین مثنوی معنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی از این رساله، نسخ زیادی وجود دارد سایت مسوده نسخه ای بسیار زیبا و نفیس از این رساله ارزشمند را برای دانلودقرار داده است که با خط زیبای میر علی هرویدر 940 قمری کتابت شده و دارای تذهیب و تشعیر است این نسخه ارزشمند را از دست ندهید. برای دانلود این نسخه نفیس به اینجا بروید.
تصویر کوچک شده صفحه نخست این نسخه ارزشمند:
مطالب مرتبط:
دانلود متن کامل 6 دفتر مثنوی معنوی مولانا بر اساس کلاله خاور با فرمت ورد+ مقدمه ای در شرح حال مولانا
این مجموعه ارزشمند شامل نقاشیها و مینیاتورها و تابلوخط های هنرمندان قاجاری است و اخیرا در سایت مسوده قرار داده شده.
تصویر کوچک شده چند صفحه از این مجموعه در زیر آمده است: برای مشاهده تصاویر در سایز بزرگتر روی آنها کلیک کنید.
برای دانلود این مجموعه نایاب به اینجا بروید.
اخیرا نسخه نفیس بایسنقری(بایسنغری) شاهنامه فردوسی برای دانلود در سایت مسوده قرار داده شده است. شاهنامهٔ بایسنقری، نسخهٔ کهن نگارهدار شاهنامه فردوسی از سدهٔ نهم هجری است که از دید کتابآرایی و ارزشهای هنری از اهمیت فراوانی برخوردار است. این کتاب ارزشمند و نفیس، ۲۲ نگارگری به سبک هرات دارد و در سال ۸۳۳ قمری (۸۰۹ خورشیدی) به سفارش شاهزاده بایسنقر میرزا (فرزند شاهرخ و نوهٔ تیمور گورکانی) تهیه شدهاست. این اثر که در کتابخانه کاخ موزه گلستان نگهداری میشود در سال ۱۳۸۶ در برنامه حافظه جهانی یونسکو به عنوانی نشانی از سوی ایران ثبت شد.
«شاهنامه بایسنقری» در میان شاهنامههای مصور و آراسته موجود در کتابخانهها و موزههای جهان از نامورترین و شناختهشدهترین نسخههاست. چند ویژگی این کتاب را نسبت به نسخههای مشهوری چون «شاهنامه دموت» و «شاهنامه شاه طهماسبی» که قبل و پس از آن پدید آمدهاند، برتری میبخشد:
نخستین و برترین امتیاز این نسخه آن است که بر خلاف دو نسخه یادشده، قربانی مالکان آن نشده تا شیرازه آنها را از هم بگسلند و برگهای آن را در گوشه و کنار جهان پراکنده کنند.
بهجز چند افتادگی در متن این نسخه، «شاهنامه بایسنقری» نسخهای کامل و دست نخورده در میان شاهنامههای نامی و رده نخست به شمار میآید.
امتیاز دیگر این نسخه به خاطر نفاست، زیبایی و آراستگی آن است که در نوع خود کممانند است. نگارگری، تذهیب، تجلید و دیگر آرایههای کتاب با مهارتی ویژه انجام شده است. با این حال در خوشنویسی این نسخه ضعفی به نظر میآید، که آن هم به خاطر همزمانی کتابت آن با آغاز شکلگیری قلم نستعلیق است. که البته خود این امر بر اهمیت این کتاب در گسترش قلم نستعلیق به عنوان یک خط مطرح و قابل رقابت با قلمهای ششگانه قدیمی موثر بود.
سومین امتیاز این کتاب مقدمهای است که برای نخستین بار بر شاهنامه افزوده شده است. آنسان که پیداست به دستور بایسنقر میرزا، که باید او را هنر دوستترین شاهزاده تیموری به شمار آورد، دستنویسهای انبوهی از شاهنامه گردآوری شد و مقدمهای مفصل با تلفیق مقدمههای پیشین و نسخههای دیگر همزمان، برای این شاهنامه نوشته شد. اگرچه این مقدمه از دید درستی مطالب تاریخی و متن خود شاهنامه و به خاطر افزودن اشعار الحاقی نقاط ضعفی دارد، ولی از آنجا که گردآوری آن مایه رواج بیشتر شاهنامه نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان شده، کوشش گردآورندگان آن ستایشانگیز است.
محل نگهداری:
«شاهنامه بایسنقری» به شماره ۷۱۶ در کتابخانه کاخ موزه گلستان ثبت شده و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی به گونه چاپ لوحی در تهران منتشر شده است. برپایه شواهد موجود، نسخه کنونی «شاهنامه بایسنقری» را امیرنظام گروسی، از رجال ایرانی (۱۲۳۷ - ۱۳۱۷ ه.ق) به کتابخانه هدیه کرده است. و این شاهنامه بیش از ۱۱۰ سال است که در کتابخانه کاخ موزه گلستان نگهداری میشود. این نسخه باارزش و نفیس در برخی از نمایشگاههای مهم جهانی نمایش داده شده است.
مشخصات:
«شاهنامه بایسنقری» به قطع رحلی است و ۷۰۰ صفحه دارد.
هر صفحه دربرگیرنده ۳۱ سطر و هر سطر ۳ بیت به قلم نستعلیق و با کتابت خفی جعفر بایسنقری است.
این نسخه نفیس در سال ۸۳۳ ه.ق./۸۰۹ خورشیدی روی کاغذ خانبالغ نخودی کتابت شده است.
«شاهنامه بایسنقری» با یک شمسه مُذهّب عالی، در بر گیرنده کتیبهای به قلم رقاع بر زمینه زرین، دربرگیرنده نام و القاب بایسنقر میرزا آغاز میشود.
صفحههای دوم و سوم نسخه دربرگیرنده تصویر شکارگاه است و در این دو صفحه مذهب به نقش دو ترنج، نام و القاب آن شاهزاده دیده میشود.
همچنین دو صفحه آغاز متن شاهنامه با حاشیههای مذهّب و مرصّع آراسته شده و میان سطرهای آن زر اندازی شده است.
نسخه «شاهنامه بایسنقری» با ۲۲ تصویر مینیاتور آبرنگی آراسته شده است.
جلد این نسخه، چرمیِ ضربیِ زر پوش با دو حاشیه روغنی در بیرون و سوخت مُعرقِ زرین بر زمینه لاجوردی در داخل است.
شهرت جهانی
این شاهنامه به سبب اینکه در لندن، سن پترزبورگ، پاریس و رم به نمایش درآمده و مینیاتورهای آن بهوسیله یونسکو در سری کتابهای دنیای هنر در جلد مربوط به ایران چاپ شده در غرب بسیار نامی است. ۲۲ تابلوی نگارگری شاهنامه بایسنقری همه سالم هستند و در سال ۸۰۹ خورشیدی به خط جعفر تبریزی معروف به جعفر بایسنقری کتابت شده و به بایسنقر میرزا اهدا شده است. نسخه کنونی «شاهنامه بایسنقری» خرداد ۱۳۸۶ در حافظه جهانی به ثبت رسیده است. در سال ۱۳۸۷ این نشان به طور رسمی از طرف کمیته ملی حافظه جهانی یونسکو بهکاخ موزه گلستان اهدا شد.
برای دانلود متن کامل این نسخه نفیس و ارزشمند به اینجا بروید.
تصاویری از صفحات این نسخه ارزشمند:
توجه: برای مشاهده تصاویر در سایز بزرگ روی آنها کلیک کنید!
بخشهایی دیگر از این نسخه نفیس:
اخیرا نسخهای بسیار هنری و زیبا از قرآن کریم در سایت مسوده قرار داده شده که شاهکار هنرمندان دوره تیموری است. این قرآن دارای اختلاف قرائات و ترجمه لغات به فارسی است و بیش از 1100 صفحه است، تصاویر صفحاتی از این قرآن نفیس و ارزشمند در پایین آمده:
برای دانلود این قرآن نفیس به اینجا بروید.
برای مشاهده تصویر در سایز بزرگ روی آن کلیک کنید
برای مشاهده تصویر در سایز بزرگ روی آن کلیک کنید
برای دانلود این قرآن نفیس، به اینجا بروید.